Nadwrażliwość słuchowa, inaczej hiperakuzja, to stan, w którym dziecko reaguje na dźwięki w sposób nadmiernie intensywny lub nieproporcjonalny. Dźwięki, które dla większości ludzi są neutralne lub mało uciążliwe, takie jak szum wody, dźwięk odkurzacza czy gwar uliczny, mogą być dla dziecka z nadwrażliwością słuchową przytłaczające i bolesne.
Dlaczego nadwrażliwość słuchowa występuje u dzieci?
Przyczyny nadwrażliwości słuchowej są różnorodne. Często związane są z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, zespołem Aspergera, ADHD, ale mogą występować także u dzieci rozwijających się typowo. Wynika to z nieprawidłowego przetwarzania bodźców dźwiękowych w mózgu – układ nerwowy dziecka nie jest w stanie odpowiednio filtrować dźwięków, co prowadzi do przeciążenia sensorycznego. Badania wskazują, że wrażliwość na dźwięki może być także dziedziczna – jeśli rodzice lub krewni doświadczają nadwrażliwości, istnieje większe prawdopodobieństwo, że wystąpi ona również u dziecka.
Jak pracować z dzieckiem z nadwrażliwością słuchową w domu?
Zrozumienie i akceptacja:
Kluczowym krokiem jest zrozumienie, że dziecko nie "przesadza" ani "nie jest niegrzeczne". To autentyczna reakcja na dźwięki, które dla niego są nie do zniesienia.
Tworzenie stref ciszy:
Warto stworzyć w domu miejsce, które będzie wolne od hałasów. Może to być pokój dziecka lub kącik z miękkimi poduszkami, gdzie będzie mogło się schronić, gdy poczuje się przytłoczone.
Stosowanie ochrony słuchu:
Słuchawki wygłuszające lub stopery mogą pomóc dziecku w miejscach publicznych, takich jak sklepy czy parki, gdzie natężenie dźwięków jest wysokie.
Wprowadzenie dźwięków relaksacyjnych:
Ciche melodie, szumy białe lub dźwięki natury mogą pomóc w oswojeniu dziecka z dźwiękiem w kontrolowanym środowisku.
Praca z terapeutą zajęciowym:
Terapia integracji sensorycznej (SI) może być skuteczna w pomocy dzieciom z nadwrażliwością słuchową. Terapeuci SI pracują nad wyciszaniem układu nerwowego oraz poprawą zdolności przetwarzania bodźców zmysłowych.
Jak rodzic może pomóc swojemu dziecku?
Rodzice powinni być otwarci na potrzeby dziecka i elastyczni w dostosowywaniu codziennego życia do jego wymagań. Kluczowe jest wsparcie emocjonalne, cierpliwość oraz zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa. Można także uczyć dziecko technik relaksacyjnych, takich jak głębokie oddychanie, co pomoże mu radzić sobie z sytuacjami stresowymi.
Ciekawostką jest, że badania opublikowane w „Journal of Autism and Developmental Disorders” pokazują, że regularna ekspozycja na łagodne dźwięki w kontrolowanym środowisku może pomóc mózgowi dziecka stopniowo adaptować się do dźwięków i zmniejszyć nadwrażliwość.
Oto trzy ćwiczenia i aktywności, które rodzice mogą wykonywać w domu z dzieckiem, aby pomóc mu radzić sobie z nadwrażliwością słuchową:
Ćwiczenie „Zabawa w detektywa dźwięków”
To ćwiczenie polega na słuchaniu i identyfikowaniu różnych dźwięków w kontrolowanym środowisku domowym. Rodzic może nagrać lub odtworzyć różne dźwięki (np. tykanie zegara, mruczenie kota, szelest papieru) i poprosić dziecko o ich rozpoznanie. Zaczynamy od cichych, neutralnych dźwięków, a stopniowo wprowadzamy bardziej intensywne, ale wciąż przyjazne dźwięki. Ta zabawa pomaga dziecku stopniowo oswajać się z różnorodnymi dźwiękami i uczy je odróżniania dźwięków przyjemnych od tych, które mogą je niepokoić.
Taniec w rytmie dźwięków”
Włączanie muzyki o niskim natężeniu i prostej, powtarzającej się rytmice, może pomóc dziecku w stopniowym przyzwyczajaniu się do bodźców dźwiękowych. Rodzic może wybrać utwory z natury, np. szum fal, śpiew ptaków lub spokojną, instrumentalną muzykę. Wspólne poruszanie się, taniec, lub wykonywanie prostych ruchów w rytmie dźwięków nie tylko angażuje dziecko fizycznie, ale również wspiera pozytywne skojarzenia z dźwiękami. Ważne jest, aby obserwować reakcje dziecka i dostosować głośność lub rodzaj muzyki do jego preferencji.
„Domowy masaż dźwiękiem”
Zastosowanie małych, przenośnych instrumentów muzycznych, takich jak bębenki, tamburyny, dzwoneczki, może pomóc dziecku oswoić się z dźwiękami o różnej intensywności. Rodzic może zaprosić dziecko do zabawy z instrumentami – najpierw delikatnie, cicho, stopniowo zwiększając intensywność dźwięków. Można to połączyć z lekkim masażem lub ćwiczeniami oddechowymi, które pomagają dziecku zrelaksować się i skupić na przyjemnych wrażeniach. Tego rodzaju zabawa pomaga regulować reakcje sensoryczne i z czasem zmniejszyć nadwrażliwość słuchową.
Te ćwiczenia mogą być łatwo zintegrowane z codziennymi aktywnościami, a ich regularne wykonywanie może przyczynić się do lepszego radzenia sobie z nadwrażliwością słuchową u dziecka.
Pamiętajmy, że każde dziecko jest inne, a znalezienie odpowiednich strategii wymaga czasu i cierpliwości. Dbanie o zdrowy rozwój dziecka to najważniejsze zadanie rodzica, a zrozumienie jego unikalnych potrzeb to klucz do jego szczęścia i rozwoju.
